Beste meneer Rutte,

ik neem aan dat u mij kunt horen, of anders uw onderknuppel wel, Hobbitliefhebber Halbe.

Ik sta hier niet voor de kunst. U wilt de kunstsector op eigen benen laten staan, en dat is mooi. U gaat ervan uit dat het Amerikaanse stelsel over anderhalf jaar ook floreert in Nederland. Het zou zo maar kunnen. U kent ze waarschijnlijk wel, die mecenassen die staan te popelen om alle gaten op te vullen die uw Ork momenteel aan het slaan is.

Ik weet net als u: in heel Europa wordt bezuinigd. En er zijn landen die er slechter aan toe zijn dan wij. Ik sta hier dus ook niet om de bezuinigingen terug te draaien. Wat moet, dat moet. Maar weet u wat ik zo gek vind? Alleen bij ons, in Nederland, wordt een man die nooit een voet in het theater heeft gezet en zich openlijk profileert als cultuurhater, aangesteld als staatssecretaris voor die sector. Of zou u ook een minister van Buitenlandse Zaken benoemen die niet eerder in het buitenland is geweest?

Ik denk het niet. Alleen op cultuur zet je een Ork.

Het lijkt soms wel alsof u het niet meent.

Het gaat om de manier waarop
Nee, het gaat niet om de kunst. Het gaat om de manier waarop. Dat kan sierlijker, Mark. C’est le ton qui fait la musique. Dit is de toon van desinteresse en rancune – en ook van leedvermaak waarmee het gepaard gaat.

Ik weet: u speelt piano. Dat is mooi. En in het theater, de concertzaal en de musea kom ik uw partijgenoten vaak tegen. Dat is ook mooi. Laatst zaten meneer Bolkestein en ik zelfs naast elkaar op het eerste balkon, samen in het midden. Dat was helemaal mooi. Het laatste wat ik dus wil beweren is dat uw partij uit armzalige proleten bestaat. Maar waarom vraagt uw eigen fractievoorzitter zich in de Volkskrant dan af ‘waarom er eigenlijk belastinggeld naar cultuur gaat’? Iemand die dat balletje opgooit, ja iemand die echt vindt dat zijn eigen cultuur geen ondersteuning verdient, letterlijk of figuurlijk, zo iemand is natuurlijk een beetje een schoft – dat bent u toch met me eens. Niet omdat hij zulke dingen zegt, hoor ik u denken, maar omdat hij als politicus weet dat de burger dit graag wil horen. En dat moet je niet doen. Stef Blok maakt stemming, meneer Rutte. Ik dacht: ik zeg het maar even.

Maar hij ging nog door: ‘Ook dierentuinbezoek heeft opvoedkundige waarde. En rijwielzaken krijgen géén subsidie ondanks de gezondheidseffecten van fietsen.’

Nu weten wij allebei, u en ik, dat dierentuinen heus wel subsidie ontvangen, en eigenlijk de rijwielhandel ook, via het Nationale Fietsenplan. Soms heb ik de indruk dat Stef Blok maar wat zit te jokken. Maar dat kan helemaal niet,want de VVD is een beschaafde partij. En dan raak ik in de war.

Kunst verkoopt niet
Weet u wat ik soms denk, meneer Rutte? Het is heel gek hoor, maar soms heb ik de indruk dat kunst gewoon niet verkóópt. En dat kunst daarom – ik durf het bijna niet te zeggen – gebruikt wordt als zondebok. Dan hoor je ineens dat wij allemaal parasieten zijn en subsidieslurpers en dat we op onze kont zitten en onze portemonnee openhouden. Een beetje zoals er over allochtonen wordt gepraat. Gek hè? Soms heb ik hele rare gedachten. En ook – we zijn nu toch bezig: ik in mijn ivoren torentje en u in uw eigen torentje – ook denk ik wel eens, als ik het allemaal niet meer zie zitten, dat u zo over de kunst praat omdat het wel makkelijk scoren is: want anders gaan uw kiezers gewoon naar de PVV. En dan denk ik dat het eigenlijk allemaal is om stemmen te winnen. Dom hè?

Want op zich valt er bij ons maar weinig te halen. Terwijl ik wel eens heb gehoord dat er een potje bestaat van wel vijf miljard. Vijf miljard! Een hele slimme meneer heeft mij laatst namelijk verteld dat de hypotheekrenteaftrek óók een soort subsidie is, voor mensen die een huis willen kopen. En dat er hele erge rijke mensen in Nederland zijn, die meer verdienen dan 80.000 euro per jaar en die zo’n ondersteuning eigenlijk helemaal niet nodig hebben. Als je dat geld nou in een potje steekt, zo zei hij, dan heb je in één klap zo’n vijf-hon-derd miljard centjes bij mekaar! Veel hè, meneer Rutte. Dat potje zou ergens bij jullie in de VVD-kamer moeten staan, heel hoog op een antieke kast. En daar mag niemand aankomen. Dat potje staat daar gewoon.

Dus ik dacht: ik zegt het maar even. En het is maar een ideetje. Denk er eens rustig over na.

Geen onzin verkopen
Weet u wat het is, premier Rutte: eigenlijk zijn wij alletwee volwassen. En u moet geen onzin verkopen.

Als u meer eigen inkomsten van de kunstsector eist en in dezelfde zin aankondigt het btw-tarief voor die sector te verhogen van 6 naar 19%, dan bent u een leugenaar, zo simpel is het. Uitgerekend de culturele organisaties die aan al uw eisen voldoen en voor een hoog percentage eigen inkomsten hebben gezorgd, dreigen hun subsidies te verliezen: het Oerol Festival bijvoorbeeld, en Orkater. Beide zijn publiekstrekkers. Beide moeten weg. ‘Niemand is veilig’ grijnsde de Ork toen hij het had over de voorgenomen bezuinigingen. Hij had gelijk. Volstrekte willekeur.

U bent non-stop onoprecht. U bent trots op de harde keuzes van dit kabinet. Ik vraag u: welke harde keuzes? U vernietigt een sector – maar dat is geen keuze, dat is gemakzucht. U bespeelt liever het sentiment van de burger dan werkelijk, in het landsbelang, die harde keuzes te maken. Juist vandaag zou een premier zich boven de partijen moeten opstellen. U volgt de hardste lijn van uw eigen partij, en verwart hardvochtigheid met visie.

Anders valt niet te verklaren dat u kansarmen, kwetsbare jongeren in het speciaal onderwijs, OV-afhankelijken, psychiatrische patiënten, asielzoekers uit oorlogsgebieden, pgb’ers en ernstig zieken de rekening laat betalen. Waarom zij? Ze leveren u geen geld op. Dus kort u ze.

Het gaat om onze cultuur
Nee, het gaat niet om de kunst. Het gaat om onze cultuur. Om wat Nederland zou moeten zijn. Voor dit kabinet is cultuur niet langer de basis van een beschaving, het is een leuk extraatje, een speeltje. Ze zal nu op eigen krachten moeten overleven óf uitsterven, naar de wetten van de vrije markt. Ik noem het de wetten van het dier.

U heeft een blinde vlek, meneer de premier, voor alles wat zich niet laat vangen in de netten van die vrije markt. Voor wat niet in materie valt uit te drukken en door de mazen glipt. Ook uw bewindslieden weten zich geen raad met het immateriële. Vandaar dat een VVD-minister van Volksgezondheid zonder schaamte kan stellen dat psychiatrische aandoeningen en depressies ‘binnen de eigen kring uitgevogeld’ moeten worden. En Stef Blok zal zich op zijn beurt afvragen waarom hij daar eigenlijk belasting voor moet betalen. Als iemand nu gewoon gehandicapt wil zijn, hoeft een andere burger daar toch niet voor op te draaien?

Indien u dit bedoelt met zelfredzaamheid – zeg dat dan gewoon. Zeg: geachte burgers van Nederland, wij geloven in het recht van de sterkste. Wees eerlijk en lieg niet. Beweer niet dat onder uw hoede als premier de zwaksten altijd op steun van de overheid kunnen blijven rekenen, wanneer nu juist het doel is deze zwaksten te treffen. En nog een tip: noem het liever geen ‘kwaliteitsimpuls’. Maar vooral: zeg niet dat u ‘dat prachtige land weer gaat teruggeven aan de Nederlanders’.

Op wie doelt u dan, meneer de premier? Waar haalt u het lef of de domheid vandaan om een paar miljoen Nederlanders van buitenlandse afkomst weg te zetten en tot niet-Nederlander te verklaren? Ben ik eigenlijk wel een Nederlander? Het is een vraag die ik mij pas sinds kort moet stellen. Niet de afkomst, zei u, maar de toekomst telt. Wat een waardeloze slogan. U maakt stemming, verder niets.

Uitwissen van herinneringen
Dit kabinet, dat Nederland terug wil geven aan de Nederlander, wist elke herinnering aan Nederland uit. En u, meneer Rutte, u bent geen Ork of onbenul: u ként de Nederlandse cultuur. U kent Harry Mulisch, onze bekendste romancier: geen druppel Neerlands bloed stroomde door zijn aderen. U kent Ramses Shaffy, onze grootste chansonnier: geen druppel Neerlands bloed. U kent Vondel, onze grootste dichter: geen druppel. En Baruch de Spinoza, onze grootste filosoof – inderdaad. Nederland werd groot op vreemde smetten. En daar hoeft niemand ooit bij stil te staan, zolang u het tegendeel maar niet beweert.

Misschien bedoelde u het niet zo. Maar het kwam wel lekker uit.

Breng de markt in contact met rancune en je hebt het recept voor uw beleid.

Kom niet met het antwoord dat de burger dit wil. U wil dit. De afgelopen jaren hebben onze politici de burger eerst laten vallen en toen opgehitst: u heeft aldoor gezegd wat u dacht dat de burger wilde horen. Inmiddels praat de burger u na. U maakte de burger wijs dat alle problemen in Nederland veroorzaakt worden door buitenlanders, dat kunstenaars parasieten zijn, dat beschaving beursgenoteerd moet worden, dat de zwakkeren schuldig zijn, de armen luiaards, asielzoekers criminelen, dat geestesziekte geen ziekte is. U maakt de burger wijs dat u regeert. Daarom staan wij hier.

Iedereen wordt voorgelogen
Geen van onze politieke leiders vertoont oprechtheid. Geen van hen vertoont de moed boven zichzelf uit te stijgen en keuzes te maken in het belang van een land. De kunstenaar én de buschauffeur, iedereen wordt voorgelogen. Of het nu jouw partij is die aan de macht is of de mijne, elke burger heeft toch één basisrecht: te worden geregeerd door leiders die het menen.

Dus ja, ik zou willen dat dit kabinet opkwam voor de beschaving die het voor ogen staat en voor de burgers die het niet cadeau krijgen. Te beginnen met de PVV. Het zou getuigen van oprechtheid en respect voor haar anderhalf miljoen kiezers. Sinds het aantreden van onze regering heeft de PVV echter bij de ingediende moties die haar verkiezingsprogramma ondersteunden, steevast tegengestemd. Of het nu gaat om veiligheid op straat of de ouderenzorg: de PVV stemt bij elke aangereikte oplossing tegen. Waar blijft die hulp aan de mensen die het niet cadeau krijgen? Consequent zijn ze op hun eigen manier weer wél: als het gaat om zaken waar de PVV altijd fel tegen was – het korten op de huurtoeslag, de marktwerking in de zorg, of de privatisering van het O.V. – dan stemt de partij tegenwoordig vóór.

Evenzo zou ik willen dat het CDA nog iets van christelijke beschaving in zich terugvond. Die kans is klein: deze partij preekt zelfs niet meer voor eigen parochie. Alles voor de macht.

En ik zou willen dat de VVD oprecht was en zich een partij van liberalen zou tonen in plaats de ultra-orthodoxie te omarmen zodra het haar uitkomt. Omwille van de macht is de VVD tegenwoordig tégen koopzondagen en tégen de aanwezigheid van vrouwen op de kieslijst van de SGP.

Elite of de burger
Het gaat vandaag niet om links of rechts. Het gaat niet om de elite of de burger. Wij staan hier als vertegenwoordigers van een land dat wordt belogen.

Dat is het wezen van politiek, zullen sommigen zeggen. Maar ik zoek een mens, een eerlijk mens, zelfs in de politiek.

Geachte premier Rutte, er bestaan in deze materiële wereld een paar zaken die ons scheiden van de apen. Kunst is daar één van. Verder zijn er nog de nutteloze noodzaak om kennis te vergaren, en om andere mensen te helpen. Kunst, kennis, altruïsme maken ons tot mens.

Wanneer een regering daarvoor geen geld meer wenst uit te trekken maar integendeel besluit vooral en juist op deze vlakken te bezuinigen, wetend dat de behaalde winst miniem zal zijn, dan zegt dat iets over ons beschavingspeil. Dit kabinet toont enkel zijn grijns en zijn tanden. Het trekt ons terug naar het dierenrijk.

En natuurlijk, wij kunnen al ons geld ook uitgeven aan eten, wonen, neuken en slapen. Want kunst irriteert, zoals een asielzoeker irriteert, zoals twijfel of nuance, of de klachten van iemand die lijdt aan depressies. Stuk voor stuk zaken die ons doen twijfelen aan utopieën – zoals daar zijn: de raszuivere natie, of de heilstaat van de vrije markt. Dát is de reden van uw rancune.

Het gaat vandaag niet over kunst. Dit kabinet haalt de mens uit ons weg.

Wij burgers, iedereen – wij kunnen bezuinigen, ingrijpend en pijnlijk. Maar wij zullen dat doen op eerlijke wijze, en met liefde voor onze cultuur en ons land.

Ramsey Nasr